Ẩm thực Yên Bái phản ánh nét văn hóa đặc trưng của cộng đồng các dân tộc miền núi, với cách chế biến mộc mạc và nguyên liệu gần gũi từ thiên nhiên. Mỗi món ăn đều mang hương vị riêng, gắn liền với phong tục tập quán địa phương. Trải nghiệm ẩm thực nơi đây là hành trình khám phá sự đa dạng và tinh tế của văn hóa vùng cao Tây Bắc.
- Thịt trâu gác bếp
Thịt trâu gác bếp là món ăn truyền thống của người Thái, người Mông ở vùng núi Tây Bắc. Thịt được tẩm ướp với muối, ớt, gừng, mắc khén rồi treo lên gác bếp hun khói suốt nhiều ngày. Khi ăn, xé thớ thịt ra thấy bên trong vẫn đỏ hồng, dai ngọt, thơm nồng vị khói. Món này thường ăn kèm chẳm chéo, rất hợp với rượu ngô men lá.
Thịt trâu gác bếp (Ảnh: Sưu tầm)
- Gà nướng lá mắc mật
Gà ta được làm sạch, tẩm ướp cùng lá mắc mật, hạt dổi, mắc khén rồi nướng trên than hồng. Lớp da gà vàng ươm, giòn rụm, phần thịt thấm vị thơm cay đặc trưng của núi rừng. Lá mắc mật không chỉ tạo mùi hương mà còn làm thịt gà thêm béo bùi. Món ăn thường có mặt trong các bữa tiệc hoặc mâm cơm đãi khách của người dân vùng cao.
Gà nướng lá mắc mật (Ảnh: Sưu tầm)
- Măng cuốn thịt
Măng rừng non được luộc sơ, sau đó cuốn với thịt băm đã xào cùng rau thơm và gia vị đặc trưng. Cuốn măng thanh mát, có vị chua nhẹ hòa quyện cùng nhân thịt đậm đà, rất hấp dẫn. Món này thường xuất hiện trong các dịp lễ, Tết hoặc khi đãi khách quý. Ăn kèm nước mắm chấm pha tỏi ớt sẽ càng dậy vị hơn.
Măng cuốn thịt (Ảnh: Sưu tầm)
- Xôi trứng kiến
Xôi trứng kiến là món độc đáo của người Tày, người Thái, dùng nếp nương dẻo thơm đồ cùng trứng kiến đen béo ngậy. Trứng kiến được xào với hành mỡ rồi rắc lên lớp xôi nóng hổi, dậy mùi thơm bùi hấp dẫn. Dù nghe có vẻ lạ nhưng đây là món ăn bổ dưỡng, chỉ có vào mùa xuân. Món này thể hiện sự gắn bó của con người với thiên nhiên núi rừng.
Xôi trứng kiến (Ảnh: Sưu tầm)
- Bọ xít chiên giòn
Bọ xít rừng được người dân bắt vào mùa hè, sau đó rửa sạch, chiên giòn lên để ăn như món snack. Khi chế biến đúng cách, bọ xít không hề hôi mà lại thơm béo, giòn tan và bùi. Đây là món ăn dũng cảm và độc lạ, thường dùng kèm rượu ngô, rượu thóc. Món này gắn liền với văn hóa ẩm thực mạo hiểm của một số vùng dân tộc.
Bọ xít chiên giòn (Ảnh: Sưu tầm)
- Muồm muỗm rang
Muồm muỗm – một loại côn trùng giống châu chấu – được làm sạch rồi rang giòn cùng lá chanh và gia vị. Món ăn có mùi thơm, vị béo ngậy, ăn một lần là nhớ mãi. Muồm muỗm rang là đặc sản mùa gặt, thường được thưởng thức cùng bạn bè trong những buổi nhậu dân dã. Đây là món ăn thể hiện sự sáng tạo trong ẩm thực vùng cao.
Muồm muỗm rang (Ảnh: Sưu tầm)
- Lạp xưởng
Lạp xưởng Tây Bắc được làm từ thịt lợn bản trộn với đường, rượu, tiêu, hạt dổi, mắc khén rồi nhồi vào ruột heo. Sau đó, chúng được treo lên gác bếp hun khói trong nhiều ngày để lên men tự nhiên. Khi chế biến, chỉ cần hấp hoặc chiên lên là mùi thơm lan tỏa khắp gian bếp. Lạp xưởng béo ngậy, thơm cay, rất hợp ăn cùng xôi hoặc cơm lam.
Lạp xưởng (Ảnh: Sưu tầm)
- Các món ngon từ nếp Tú Lệ
Nếp Tú Lệ – đặc sản Yên Bái – nổi tiếng với hạt gạo mẩy, thơm, dẻo mềm đặc biệt. Từ loại gạo này, người dân làm nên nhiều món ngon như xôi nếp Tú Lệ, bánh chưng, cơm lam hay bánh cốm. Hạt nếp khi nấu chín tỏa hương thơm như hương cốm, dẻo nhưng không dính. Những món ăn từ nếp Tú Lệ luôn có mặt trong các dịp lễ hội truyền thống vùng cao.
Xôi nếp ngũ sắc Tú Lệ (Ảnh: Sưu tầm)